ماهی قرمز به یکی از بحث برانگیزترین موضوعات زیست محیطی در میان فعالان این عرصه تبدیل شده است، از زمانی که به مرور بساط فروش ماهی قرمز در خیابان ها پهن می شود تا چشم کار می کند لگن های بزرگی است که صدها قطعه ماهی قرمز در آن برای زنده ماندن تقلا می کنند، گویی هر کدام برای گرفتن اکسیژن و نفس کشیدن با هم رقابت دارند تا به نزدیک شیلنگ آبی که گویا بهانه زنده ماندن آنها است، برسند.

اظهار نظرهای زیادی مبنی بر اینکه ماهی قرمز بر سر سفره‌های هفت سین باشد یا خیر وجود دارد، جمعی از آنان اعتقاد جدی دارند که جای ماهی قرمز سر سفره هفت سین نیست و عده ای دیگر معتقدند که نگهداری ماهی قرمز و بعضی از حیوانات خانگی در منازل می‌تواند باعث دوستی و الفت میان کودکان و حیوانات شود.

البته اکنون موضوع حرف ما ماهی قرمز است و می‌دانیم که این حیوانات کوچک و پرجنب و جوش بومی کشور ما نیستند از این رو عده‌ای بعد از پایان نوروز آنرا در رودخانه‌ها و طبیعت رها می‌کنند که به مرور می‌توانند به گونه‌ای مهاجم تبدیل شوند که خود جای تامل دارد.

تا ۱۰۰ سال پیش در عید نوروز ماهی قرمز بر سر سفره هفت سین ایرانیان جایی نداشت، در نقاشی سفره هفت سین کمال الملک از وجود ماهی قرمزرنگ در سفره هفت سین این نقاش بزرگ خبری نیست، حتی در دوره قاجار نیز مردم در سفره هفت سین از ماهی قرمز استفاده نمی‌کردند و این نشان می‌دهد که ماهی قرمز در چند دهه اخیر بر این سفره راه یافته است. 

1. زندگی کوتاه و پر از رنج ماهی قرمز

ماهی قرمز به طور طبیعی می‌تواند سال‌ها عمر کند، اما در تنگ‌های کوچک و بدون شرایط مناسب، عمر آن‌ها به چند روز یا چند هفته محدود می‌شود. این حیوانات به دلیل فضای محدود، تغذیه نامناسب و استرس زیاد، اغلب با مرگ زودرس مواجه می‌شوند. خرید ماهی قرمز به چرخه‌ای از رنج و مرگ حیوانات دامن می‌زند.

2. صید و پرورش غیراخلاقی

بسیاری از ماهی‌های قرمز برای فروش در ایام نوروز، به شکل انبوه و در شرایط بسیار بد پرورش داده می‌شوند یا از طبیعت صید می‌شوند. این روند نه‌تنها غیراخلاقی است، بلکه به اکوسیستم‌ها آسیب جدی وارد می‌کند.

3. به جای ماهی قرمز، زندگی را جشن بگیریم

نوروز جشن زندگی، نو شدن و طبیعت است. به جای خرید ماهی قرمز، می‌توانیم از جایگزین‌های خلاقانه و اخلاقی مانند مجسمه‌های کوچک ماهی، تنگ‌های تزیینی یا حتی گیاهان آبزی در سفره هفت‌سین استفاده کنیم. این انتخاب‌ها هم زیبایی دارند و هم به هیچ موجود زنده‌ای آسیب نمی‌رسانند.

4. حمایت از فرهنگ مهربانی

با نخریدن ماهی قرمز برای هفت‌سین، پیامی از مهربانی و آگاهی به دیگران منتقل می‌کنیم و به فرزندان خود نیز یاد می‌دهیم که زندگی همه موجودات ارزشمند است. این فرهنگ‌سازی می‌تواند تاثیرات مثبتی در جامعه و محیط‌زیست داشته باشد.


در هر سال از روزهای پایانی اسفند تا سیزدهم فروردین، ۵ میلیون ماهی قرمز می‌میرند! مرگ ۵ میلیون قلب تپنده تنها برای رنگ و لعاب سفره‌های ما رقم کمی نیست. اما تنها دلیل ممنوعیت خرید ماهی قرمز، مرگ آن‌ها نیست! این تجارت سیاه ضررهای فراوانی برای اکوسیستم، انتقال بیماری‌ها و موارد دیگر دارد. به گفته فعالان محیط زیست ممکن است که در هنگام تکثیر و پرورش ماهی‌های قرمز از آب‌های آلوده و غیر بهداشتی استفاده شود که عامل انتقال بیماری‌های ویروسی، انگلی و یا باکتریایی باشند و یا در هنگامیکه زمان پرورش ماهی ها کامل شد و باید برای فروش جابجا شوند در هنگام حمل و نقل به بدن ماهی ضربه زده شود که موجب مجروح شدن ماهی شود.

خرید و فروش ماهی قرمز شب عید تنها در عرض ۲۰ روز، حدود ۱۰ میلیون خانوار ایرانی تصمیم به خرید ماهی قرمز بگیرند و به طور میانگین هر خانواده دو ماهی بخرد، میلیون‌ها ماهی قرمز را به کام مرگ می‌کشاند. با همه‌ی این تفاسیر خرید ماهی قرمز و قرار دادن آن در سفره هفت‌سین نه تنها سمبل زندگی نیست، بلکه از چیزی جز مرگ و نابودی نشان ندارد. این در حالی است که عمر طبیعی ماهیان قرمز بین ۱۲ تا ۲۰ سال است اما در تنگ‌های بلورین حداکثر دو ماه بیشتر زنده نمی‌مانند.

شاید شما هم از آن دست افرادی باشید که معتقدید قرار نیست ماهی‌های قرمز زندانی شما بماند؛ چون طبق رسم هر سال آن‌ها را در سیزدهم فروردین در آب‌ رودخانه رها می‌کنید. اما متاسفانه شما با این کار نه تنها به آن ماهی بلکه به هزاران ماهی و موجودات زنده‌ی دیگر ظلم می‌کنید!
همان‌طور که از ابتدا گفتیم ماهی قرمز هیچ ربطی به ما و اکوسیستم بومی ما ندارد. ماهی‌های قرمز، بومی کشور چین است و رهاسازی آن به عنوان یک موجود غیر بومی در محیط بومی، چیزی جز فاجعه به همراه نخواهد داشت!
علاوه بر همه‌ی این‌ها خیلی از ماهی‌ها حتی تا سیزدهم فروردین هم دوام نمی‌آورند و خیلی زودتر از این‌ها با آب کلردار و غذای نامناسب و شوک وارده در تنگ کوچک، جان خود را از دست می‌دهند.

جالب است بدانید که ماهی‌های قرمز جایگاهی در عید باستانی نوروز ندارند و در رسوم زرتشتی در سفره عید به جای ماهی، انار به نشانه‌ی باروری و عشق و یا سیب سرخ درون ظرف آب مقدس رها می‌شوند تا عشق و باروری همچنان پاینده بماند.

ماهی‌های قرمز می‌توانند ناقل بسیاری از بیماری‌ها به انسان خصوصا کودکان باشند! مهم‌ترین این موارد عبارت‌اند از:

۱- اگر کودکان به ماهی‌های قرمز بدون هیچ واسطه‌ای دست بزنند، ممکن است دچار بیماری‌های مشترک بین انسان و آبزیان و یا اسهال شوند.

۲- افراد حساس و دارای سوابق آلرژی نباید به هیچ‌عنوان بدون واسطه به ماهی قرمز عید دست بزنند. ماهی قرمز می‌تواند روند درمان افراد مبتلا به آلرژی را به شدت مختل کند.

۳- ترشحات روی پوست ماهی‌های قرمز شب عید ممکن است وارد آب تنگ یا آکواریوم شود. تماس با این ترشحات موجب بروز حساسیت‌های پوستی شدید، اگزما و خارش پوستی در کودکان و بزرگسالان می‌شود.

۴- در فضله ماهی‌های قرمز عامل بیماری زایی به نام “سالمونلا” وجود دارد. سالمونلا با ورود به بدن موجب ایجاد بیماری تیفوئید و سایر بیماری‌های دستگاه گوارش در کودکان و بزرگسالان می‌شود. همچنین ممکن است کودکان به تب بسیار شدید و استفراغ دچار شوند.

۵- بعضی از ماهی‌های قرمز به باکتری مایکو باکتریوم ( یا همان سل) آلوده‌اند و تماس آنها با انسان ممکن است موجب بیماری‌های شدید پوستی و در مواردی اگزما شود.

نتیجه‌گیری

اگر به دنبال راهی هستید تا نوروز را با آرامش و مهربانی بیشتری جشن بگیرید، خرید نکردن ماهی قرمز یکی از ساده‌ترین و مهم‌ترین گام‌هاست. بیایید امسال، سفره هفت‌سین خود را با عشق به طبیعت و احترام به جان حیوانات بیاراییم.